آمریت عمومی سیاست پولی

معرفی اهداف و وظایف آمریت عمومی سیاست پولی:

هدف عمدۀ آمریت عمومی سیاست پولی د افغانستان بانک (بانک مرکزی) را طرح، اتخاذ و اجرای سیاست پولی و سیاست ارزی کشور در راستای تأمین ثبات قیمت های داخلی و ثبات ارزش پول ملی تشکیل میدهد. دست یابی به این هدف بدون تأمین و حفظ ثبات در ارزش پول ملی امکان پذیر نیست. د افغانستان بانک تغییرات در ارزش پول افغانی در برابر اسعار خارجی را به دقت کامل زیر نظر داشته و بمنظور جلوگیری از تأثیرات حاد نوسانات آن بالای سطح قیمت ها و سایر شاخص های اقتصادی، در چارچوب رژیم ارزی متحول مدیریت شده (Managed Floating Exchange Rate Regime) در بازار مداخله مینماید.

اهـــداف و وظــایف:

طرح سیاست پولی:

طبق صراحت مادۀ دوم قانون د افغانستان بانک، هدف اولی د افغانستان بانک را دستیابی و حفظ ثبات قیمت های داخلی تشکیل میدهد. بدون شک دست یابی به این هدف بدون تأمین و حفظ ثبات در ارزش پول ملی در برابر قیمت کالا ها و خدمات امکان پذیر نیست.

از آنجائیکه افغانستان دارای یک اقتصاد نسبتاً باز و دارای کسر تجاری بزرگ بوده، ثبات قیمت های داخلی از نوسانات نرخ مبادله نیز تاثیر پذیر میباشد. از اینرو د افغانستان بانک تغییرات در ارزش پول افغانی در برابر اسعار خارجی را زیر نظر دارد.

 جهت ارزیابی سیاست پولی، د افغانستان بانک سه هدف مقداری را تعیین نموده است که عبارتند از:

• تعیین سقف برای رشد پایۀ پولی (Reserve Money)
• تعیین سقف برای رشد پول در دوران (Currency in Circulation) 
• تعیین سطح ذخایر خالص بین المللی (Net International Reserves)

سیالیت یا نقدینگی:

سطح نقدینگی در اقتصاد از اهمیت زیادی برخوردار بوده و چگونگی کاهش و یا افزایش آن لزوماً باید در هماهنگی با میزان رشد فعالیتهای اقتصادی و ضرورت اقتصاد به پول صورت گیرد. د افغانستان بانک با در نظرداشت انکشاف سکتور بانکی و نقش این سکتور در خلق پول و وضعیت اقتصادی کشور، پایۀ پولی (Reserve Money) را منحیث شاخص اصلی و پول در دوران را منحیث شاخص ضمنی سنجش نقدینگی تعیین نموده است.

اجرای سیاست پولی:

د افغانستان بانک پس از طرح و اتخاذ سیاست پولی با استفاده از ابزار های سیاست پولی اقدام به اجرای سیاست های پولی مینماید.

ابزار های سیاست پولی:

د افغانستان بانک برای کنترول میزان پایۀ پولی از  سه وسیله یعنی لیلام اسعار، لیلام اوراق سرمایوی و لیلام ودیعه استفاده بعمل می آورد.

• فروش اسعار: فروش اسعار در چارچوب مقرره خرید و فروش اسعار از طریق پروسه مزایدۀ (لیلام) آزاد و شفاف با اشتراک بانکهای تجارتی و صرافان دارای جواز از جانب بانک مرکزی صورت می گیرد.
• لیلام اوراق سرمایوی: ابزار دومی که بانک مرکزی جهت کنترول پایۀ پولی از آن استفاده بعمل می آورد عبارت از فروش اوراق سرمایوی (Capital Notes) میباشد.

• لیلام ودیعه: ودیعه ابزار اسلامی سیاست پولی می باشد که مشابه به اوراق سرمایوی بوده که فایده آن قبلاً تعیین نگردیده بلکه پس از تکمیل میعاد هنگام سر رسید طبق صلاح دید کمیتۀ عملیات بازار تعیین می گردد. بانک ها با استفاده از حسابات بانکداری اسلامی خویش میتوانند در لیلام این ابزار اشتراک کنند و فایده ای که بابت این ابزار از طرف بانک مرکزی تأدیه می شود بنام "سهوله" یاد میگردد.

ضمناً د افغانستان بانک ابزار های دیگر سیاست پولی مانند ذخایر اجباری (Required Reserves) را نیز در اختیار دارد که حسب لزوم دید از این ابزار  بر علاوه تأمین اهداف احتیاطی- نظارتی به هدف اجرای سیاست پولی نیز استفاده مینماید.

در حال حاضر فیصدی ذخایر الزامی بر سپرده های افغانی و اسعاری بر اساس درجه بندی کیمل CAMEL رده بندی گردیده است.

سیاست ارزی (اسعاری) د افغانستان بانک

طرح، اتخاذ و اجرای ســـــیاست ارزی کشور از جمله وظایف انحصاری د افغانستان بانک میباشد که ماده 69 قانون د افغانستان بانک در این مورد صراحت دارد. د افـغـانســــــــــــتان بانک رژیم نرخ مــــبادلۀ متحــــول مدیریت شـده (Managed Floating Exchange Rate Regime) را انتخاب نموده است. تحت این رژیم، نرخ مبادله در مقابل اسعار در بازار به اساس عرضه و تقاضا تعیین میگردد.

اتخاذ این سیاست ارزی با در نظرداشت شرایط اقتصادی، بیلانس تادیات (صادرات و واردات) و ورود و خروج اسعار برای کشور گزینۀ مناسب پنداشته می شود.

ذخایر خالص بین المللی

قسمیکه در بالا ذکر گردید یکی از اهداف مقداری که د افغانستان بانک جهت ارزیابی سیاست پولی از آن استفاده مینماید عبارت از تعیین سطح ذخایر خالص بین المللی (Net International Reserves) میباشد. مانند سایر اهداف مقداری، تعیین سطح ذخایر خالص بین المللی با در نظر داشت شاخص های اقتصادی، ورود اسعار به کشور و پیشبینی میزان لیلام اسعار تعیین میگردد. جمع آوری ذخایر خالص بین المللی باعث ایجاد اطمینان و ثبات در پول ملی میگردد.

 طی سالهای اخیر، افزایش در ذخایر ارزی د افغانستان بانک یکی از دستآورد های بزرگ در نظام مالی کشور محسوب شده و از جمله شاخص های اساسی اقتصاد ملی پنداشته میشود. بدون تردید که میزان ذخایر ارزی و چگونگی افزایش آن تأثیر مستقیم روی تطبیق بهتر سیاست های پولی و نیز مهار شاخص های چون نرخ مبادلۀ افغانی وتورم دارد.

تشکیل آمریت عمومی سیاست پولی:

ساختار تشکیلاتی آمریت عمومی سیاست پولی متشکل است از آمر عمومی سیاست پولی و سه معاونیت که در بخش های ذیل میباشد:

• معاونیت سیاست پولی در بخش حقیقی و خارجی
• معاونیت سیاست پولی در بخش پولی و مالی
• معاونیت سیاست پولی در بخش پژوهش و گزارشدهی

آمریت عمومی سیاست پولی چهار سکتور عمده را مورد مطالعه و ارزیابی قرار میدهد:

• سکتور پولی (Monetary Sector)
• سکتور حقیقی (Real Sector)
• سکتور خارجی (External Sector)
• سکتور مالی (Fiscal Sector)

سکتور پولی(Monetary Sector)

سکتور پولی یکی از سکتور های آمریت عمومی سیاست پولی میباشد که ارقام را از منابع مختلف جمع آوری نموده و بعد از ترتیب و مرور ارقام، یک سلسله محاسبات روی آن صورت میگیرد. بعد از انجام محاسبات، ارقام ذکر شده تحلیل و  بررسی گردیده و در نهایت گزارش های تحلیلی در مورد چگونگی عملکرد این سکتور ترتیب شده و از آن در جهت طرح سیاست های پولی معقول و موثر استفاده گردیده و به مراجع مختلف نیز ارسال میگردد.

فعالیت های سکتور پولی:

 جمعآوری ارقام:

1. جهت دانستن وضعیت نرخ مبادلۀ افغانی در مقابل اسعار، ارقام نرخ مبادلۀ افغانی در مقابل اسعار روزانه سه بار بشکل آن لاین توسط صرافان، ارایه کننده گان خدمات پولی و بانک ها به آمریت محترم عمومی عملیات بازار ارسال گردیده که بعداً ارقام توسط آمریت مذکور تنظیم و اوسط خرید و اوسط فروش آن از طریق ویب سایت بانک مرکزی و رسانه های اجتماعی نشر میگردد. اسعاری که نرخ مبادلۀ افغانی در مقابل آن گرفته می شود عبارت اند از دالر امریکایی، یورو، پوند انگلیسی، فرانک سویسی، روپیۀ هندی، روپیۀ پاکستانی، درهم امارات، ریال سعودی و ریال ایرانی.
2. جهت محاسبه و دانستن وضعیت متحول های پولی، سکتور پولی روزانه از شعبات مختلف د افغانستان بانک مانند خزانه داری کُل، شعبه نشر و مراقبت بانکنوت ها و همچنان با استفاده از نرم افزار د افغانستان بانک (CBS) ارقام را جمع آوری می نماید تا از وضعیت آن باخبر شده و در صورت کاهش یا افزایش حاد، علل و راه های حل آن جستجو گردد.
3. جهت محاسبه نمودن و دانستن وضعیت ذخایر خالص بین المللی کشور، سکتور پولی با جمع آوری ارقام ذریعۀ نرم افزار د افغانستان بانک (CBS) و ویب سایت صندوق بین المللی پول، ذخایر ارزی کشور را محاسبه نموده و علل کاهش و یا افزایش آنرا مورد مطالعه قرار میدهد. همچنان ارقام ورود اسعار نیز از آمریت محترم عمومی عملیات بازار د افغانستان بانک گرفته میشود. قابل یاد آوریست که ارزش مجموعی ذخایر ارزی کشور به دالر امریکایی بیان میگردد.

بررسی ارقام و متحول های پولی:

پس از جمع آوری و محاسبه ارقام از منابع مختلف، سکتور پولی چگونگی روند نرخ مبادلۀ افغانی، ذخایر خالص ارزی و متحول های پولی را بررسی و مطالعه مینماید. جهت دانستن وضعیت نرخ مبادلۀ افغانی در مقابل اسعار و در صورت موجودیت نوسانات حاد در نرخ مبادله، علل و راه های حل ممکن آن جستجو میگردد.

انعکاس تحولات سکتور پولی در نشریه ربعوار:

سکتور پولی انکشافات سکتور پولی را در نشریه های اقتصادی د افغانستان بانک بخصوص نشریه ربعوار که توسط آمریت عمومی سیاست پولی تهیه و ترتیب میگردد، انعکاس میدهد و در آن فشردۀ نوسانات نرخ مبادلۀ افغانی در مقابل اسعار، ارقام متحول های پولی و علت نوسانات آن بیان میگردد.

سکتور حقیقی (Real Sector)

سکتور حقیقی مسئولیت تحلیل و گردآوری ارقام احصائیوی شاخص های اقتصاد کلان را بر عهده دارد. این سکتور در همکاری نزدیک با اداره ملی احصائیه و معلومات فعالیت داشته، ارقام و معلومات مانند حجم تولید ناخالص داخلی(GDP)، شاخص قیم مصرف کننده (CPI)و سایر شاخص ها را از این اداره بدست می آورد. کارمندان بخش احصائیه این سکتور بعد از جمع آوری ارقام ابتدایی، آنرا مطالعه نموده و از صحت بودن ارقام اطمینان حاصل مینمایند. بعد از مرور ارقام، محاسبات لازم در مورد سنجش رشد اقتصادی، نرخ تورم و سایر متحول های اقتصاد کلان اجرا شده و نتیجۀ آن بوقت و زمان معین بدسترس تحلیلگران این سکتور جهت انجام تحلیل های اقتصادی قرار میگیرد. بخش تحلیل این سکتور گزارش های تحلیلی را بشکل گزارش های ماهانه، ربعوار و سالانه ترتیب نموده و آنرا از طریق نشریه های اقتصادی د افغانستان بانک بدسترس استفاده کننده گان داخلی و خارجی قرار میدهد.

بمنظور طرح، تدوین و تطبیق سیاست های پولی مؤثر و مناسب، ضرورت مبرم به پیشبینی بعضی از متحول های اقتصادی در کوتاه مدت و دراز مدت میباشد. بناً یکی از وظایف مهم این سکتور را پیشبینی بعضی از متحول های اقتصاد کلان تشکیل میدهد. کارمندان این سکتور با استفاده از روش های قبول شده بین المللی متحول های اقتصادی را بصورت اجمالی پیشبینی مینمایند تا بر مبنای آن سیاست های پولی مؤثر وکارا طرح و تطبیق گردد.

سکتور خارجی (External Sector):

 اين سکتور مسئولیت تحلیل و جمع آوری ارقام احصائيوی تجارت خارجی کشور در بخش داد و ستد اجناس و خدمات، عواید اولیه و ثانوی و همچنان معاملات سرمایوی و مالی کشور را با سایر کشور های جهان بر دوش دارد. احصائیه های سکتور خارجی منحیث شاخص های کلیدی اقتصادی برای بانک های مرکزی و ارگانهای مالی میباشد. چنین احصائیه ها، معلومات لازم را در مورد موقف دارایی های اسعاری و بدهی های کشور بشمول نقدینگی و دیون خارجی ارایه میدارد. برعلاوه احصائیه های سکتور خارجی معلومات لازم در مورد انتقال عواید کارگران افغان مقیم در خارج ازکشور و کارگران خارجی مقیم در داخل کشور (از خارج به داخل کشور و برعکس آن) را ارایه میدارد. بصورت مشخص، ارقام احصائيوی مورد نياز بيلانس تاديات عبارت از ارقام معاملات ميان واحد های مقيم و غير مقيم در يک اقتصاد ميباشد.

از نگاه زمانی، احصائیه های سکتور خارجی بصورت ربعوار تهیه و ترتیب می گردند. افزون براین، سکتورخارجی گزارش های تحلیلی در مورد این سکتور را جهت نشر در مجلۀ ربعوار احصائیوی و اقتصادی دافغانستان بانک ترتیب مینماید. سکتور خارجی ارقام را از منابع مختلف مانند سیستم راپور دهی معاملات بین المللی(ITRS) و نهاد های ذیربط جمع آوری نموده و از این احصائیه ها جهت طرح سياست های پولی و ارزی استفاده به عمل میآید. همچنان ارقام مذکور در سایر ادارات دولتی و غیردولتی مورد استفاده قرار گرفته و برای پالیسی سازان اقتصاد کلان و سکتور خصوصی نیز حايز اهميت ميباشد.

سکتور مالی (Fiscal Sector): 

سیاست پولی و اسعاری در هماهنگی نزدیک با سیاست های مالی کشور طرح و تطبیق میگردند. روی این ملحوظ د افغانستان بانک با وزارت مالیه در ارتباط مستقیم میباشد. سکتور مالی آمریت عمومی سیاست پولی آمار و ارقام مختلف مانند عواید و مصارف دولت، منابع تمویل بودجه ملی، وغیره را از بخش های مختلف وزارت مالیه بدست میآورد. بعد از جمع آوری، ارقام متذکره از جانب کارمندان مربوطه مرور شده و حسب ضرورت آمریت عمومی سیاست پولی درج جداول مخصوص میگردد. ارقام نهایی بدسترس تحلیلگران این بخش قرار میگیرد که برمبنای آن تحلیل های اقتصادی برای دوره های مختلف زمانی ترتیب گردیده و جهت مرور و تدقیق و استفاده از آن در طرح و تطبیق سیاست های پولی به مسئولان آمریت عمومی سیاست پولی ارایه میگردد. بعد از مرور، گزارشهای تحلیلی از طریق نشریه های اقتصادی د افغانستان بانک جهت دسترسی استفاده کننده گان به نشر میرسد.

واحد پژوهش اقتصادی:

برعلاوه سکتور های چهارگانۀ که در فوق از آنها نامبرده شد، واحد پژوهش اقتصادی نیز در چوکات آمریت عمومی سیاست پولی غرض اجرای پژوهش های اقتصادی به سطح کشور، منطقه و جهان ایجاد گردیده است. هدف اساسی این واحد را اجرای پژوهش های لازم در مورد وضعیت عمومی اقتصادی کشور و همچنان روند فعالیت های اقتصادی در سطح منطقه و جهان تشکیل میدهد. این واحد وظیفه دارد تا هرگونه تغییرات در متحول های اقتصادی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده تا از تأثیرات ممکنه آن بالای اقتصاد کشور معلومات حاصل گردد.

قسمیکه در بالا ذکر گردید، اجرای پژوهش های اقتصادی و ترتیب گزارش های پژوهش اقتصاد یاز وظایف اساسی واحد پژوهش بشمار میرود. گزارش های نهایی بوقت و زمان معین در دسترس رهبری آمریت عمومی سیاست پولی بمنظور تسهیل پالیسی سازی قرار میگیرد. قابل ذکر است که نتایج حاصله از پژوهش های اقتصادی انجام شده به پالیسی سازان کمک مینماید تا یک تصویر جامع از وضعیت اقتصادی کشور و جهان و همچنان از چگونگی تغییرات ممکنه در متحول های اقتصادی در آینده را دارا بوده تا حین پالیسی سازی تأثیرات ممکنه آنرا بالای اقتصاد کشور مد نظر داشته باشند.

بخش گزارشدهی:

مبتنی بر احکام قانون د افغانستان بانک، بانک مرکزی مسئولیت گزارشدهی از چگونگی وضعیت اقتصادی کشور و همچنان عملکرد و پلان های سیاست پولی کشور را برای دوره های زمانی مختلف به مراجع ذیربط دارد. ماده یکصد و پنجم قانون د افغانستان بانک، این بانک را مکلف به بررسی و ارزیابی تدابیر و اجراآت سیاست پولی در شش ماه گذشته و همچنان تشریح و توضیح دلایل اتخاذ سیاست پولی در شش ماه آینده و ارسال آن به نهاد/های ذیربط ساخته است.

 برعلاوه، ترتیب گزارش های احصائیوی و اقتصادی کشور بشکل مجلات ربعوار و سالانه که یکی از نشریه های مهم اقتصادی به سطح کشور بوده و از وظایف مهم این بخش آمریت عمومی سیاست پولی میباشد. خوشبختانه نشریه های د افغانستان بانک مورد پسند بسیاری از استفاده کننده گان داخلی و خارجی قرار گرفته و مکاتیب تشویقی از طریق پُست الکترونیکی به آدرس د افغانستان بانک مواصلت ورزیده است. شایان ذکر است که این گزارش ها بشکل سافت از طریق ویب سایت د افغانستان بانک نیز قابل دسترس میباشد.